Raadhuisplein Ottersum

Het Raadhuisplein is misschien een klein plein in Ottersum, klein maar groots qua monumenten. Links, rechts, voor, achter, kijk om je heen en je ziet wat bijzonders.

Parochiekerk
Het gebouw wat je door de hoogte niet kunt missen is de parochiekerk. Deken Herman Kreyelmans legde in 1930 de eerste steen. In 1931 werd deze, in traditionalistische stijl, onder architectuur van Ernest Schoenmaekers, gebouwde kerk met elementen van het expressionisme in gebruik genomen en op 23 december gezegend door bouwpastoor Louis van Laer. De oude kerk aan de overkant was te klein en bouwvallig geworden.

Bekijk in de kerk:
Het interieur wordt gekenmerkt door een Art Deco stijl. 

• De beschildering van het Priesterkoor. De triomfboog op het priesterkoor is in 1943 geschilderd door Daan Wildschut, geboren in Grave, nadien woonachtig in Zuid-Limburg. Op de boog is een t een hemels tafereel te zien met alle heiligen rond de kroning van Maria. De schildering van de apsis Christus Koning van het Heelal, H. Johannes de Doper, H. Lambertus en de symbolen van de vier Evangelisten. 
• Bijzonder in deze kerk is het 31 registers tellende Pelsorgel met bijna 2000 (!) pijpen. 
• Bewonder hoe het licht binnen schijnt door de gebrandschilderde ramen!
• De beeldengalerij: de meeste beelden aan de pilaren zijn eeuwenoud en afkomstig uit de vorige parochiekerk evenals de achterste kerkbanken.
• De toren mag bezichtigd worden tot bij de vier grote luiklokken. Per klok kun je lezen hoeveel ze weegt en welke toon ze heeft. Ook de stichtelijke teksten die in het brons meegegoten zijn, zijn te lezen. Door de grote galmgaten is er een fraai uitzicht op het dorp en de omgeving.
• De dagkapel met fraaie glas-in-loodramen en calvariegroep die ooit de buitenzijde van de vorige kerk sierde.

We gaan terug naar het plein. Als je met de rug naar de kerk toestaat zie je aan de rechterkant het voormalige Café Vullings / ‘Hoek van Holland’, nu ‘Logement De Reiziger’. Boven de ingangsdeur staat nog steeds in steentjes de naam van de eerste eigenaar: ‘Vergunning Joh. Vullings’. Op 26 augustus 1904 kon deze Johannes (1875) zijn bruid Hendrina Geurts over de drempel van het pand dragen, waarvan het dak bijna de grond raakte en het nokgedeelte van het dak met stro gedekt was. Het stel zette het boerenbedrijf voort van de landbouwer Theodorus Theunissen en zijn echtgenote Maria Hoenselaars, welke het pand Ottersum Wijk A, nr. 8, eerst bewoonde. Ondernemend als ze waren, hielden ze er café en begonnen een winkel in koloniale waren en manufacturen en exploiteerden zij de vanuit het ouderlijk huis in Ven-Zelderheide meegebrachte gisthandel. Het pand fungeerde eveneens als hulppostkantoor. De kantoorhouder was de ‘brievengaarder’ Gabriël Voss uit Middelaar die er in augustus 1905 zijn intrek nam. Van 1908 tot 1910 werd het pand verbouwd; tijdens de verbouwing deed de schuur dienst als winkel. Omstreeks 1920 werd er voor het café een benzinepomp geplaatst. De lindebomen werden ingezet om oproepen aan te plakken welke schreeuwde om de aandacht van de cafébezoekers en andere passanten. Mededelingen als ‘een toom biggen te koop’, ‘staat der dekking’ of ‘oproep voor stamboekkeuringen’. 
Loop je aan de kant van de Reiziger door verder het plein op dan loop je tegen de Pastorie en de begraafplaats aan.

Keramiekmuur
Op de muur van de pastorietuin zijn zeven keramiektableaus aangebracht van historische dorpsgezichten. De maker is Pieter Arts, keramisch activist in Ottersum. 

De pastorie St. Johannes de Doper
Het oudste pand aan het Raadhuisplein, de oorspronkelijke pastorie, stond in ‘t Stepke en werd in 1775 door een brand verwoest. In 1781 is de huidige pastorie door Pastoor Broeckwijlder gebouwd aan het Raadhuisplein. Omstreeks 1850 is er een keuken, annex schuurke aangebouwd, gevolgd in 1930 door een bouwlaag. In 2011 is de pastorie grondig opgeknapt. De pastorie heeft in al die jaren aan heel wat pastoors onderdak verleend:

• Henricus Broeckwijlder werd opgevolgd door
• Arnoldus van Stapel
• Johannes van Berkel
• Petrus Verheggen
• Siegebertus Peeters
• Henricus Dentjens
• Johannes Engelbertus van Haeff
• Jacobus Hubertus America
• Johannes Augstinus Geurts
• Nicolaas Hubertus Heymans
• Louis van Laer
• Augustinus Geurts
• Theo Jacobs
• Bert Paquay
• René Schols.

Tegenwoordig is de pastorie geen ambtwoning meer maar wordt verhuurd aan particulieren.

De grote Lindeboom voor de pastorie. Daarover schrijft Pastoor Broeckwijlder in het parochiearchief:
‘Voor het huijs van deese Pastoreij stond eene grote en zware Lindeboom. Volgens narigt 120 jaare oud, toebehoorig aan de Kerck, den het dack van het Pastoreijen huijs bedirv en het huijs vogtig maakte. Ik heb hem 1796 den 10 febr. Verkogt aan Jacobus Hoenselaers voor 15 gulden hollants.’

De begraafplaats en oude kerk
Vroeger de plek van de oude kerk. Het oudste gedeelte van de ‘alde’ kerk dateerde uit de 15e eeuw en beschikte over een zeer oud priesterkoor en een 1-beukig schip. Typisch bij het kerkje was de buitenboord-luidklok. In 1841 bleek uitbreiding noodzakelijk en verrees een dwarsbeuk. De hernieuwde kerk werd in 1844 ingewijd door bisschop Johannes Paredis en veranderde de naam van de kerk in St. Jan de Doper. In 1932 werd de kerk alsnog te klein en zo bouwvallig dat de nieuwe kerk in gebruik genomen werd. Een deel van de voormalige kerk leeft voort in de muur van de begraafplaats;  de gepoetste stenen zijn verwerkt in deze muur. Foto’s van de voormalige kerk zijn te vinden op www.ottersum.info.
Op de begraafplaats vind je een aantal bijzondere graven:

• Het monumentale graf van Emma Julia Victoris van Aerle
• Het grafmonument van de familie van de Loo
• Het grafmonument van Wilhelmina Mooren
• Acht oorlogsgraven van Britse militairen welke in Ottersum het leven lieten: Leslie Gilbert – Alfred Manders – Richard Alnwick Shackleton – Thomas William Holland – Charles Brodie Stirton – Robert James Rowley – Percy Brown en Lawrence Bowman Robbins.

Vanuit de pastorie steek je over naar het vroeger Café Lindeboom, nu ‘Proeflokaal bij Koos’. 
Waarschijnlijk gebouwd begin 1800 door toenmalige eigenaar Dhr. Renier Wollenberg (1871). Deze schoenmaker bleef niet bij de leest en werd ook caféhouder. In 1910 wordt het bedrijf overgenomen door zoon Albert Wollenberg. In 1904 trouwde hij Maria Sophia Voss en vergrootte het pand naar zijn huidige aanzien. Zoon Albert Wollenberg (1910) trad in de voetsporen van vader en nam het café over. De ingang van het café bevond zich tegenover de pastorie. Na het gereedkomen van de nieuwe kerk aan de overkant van de straat kreeg het café een tweede ingang, gericht naar het plein en de kerk. De schoenmakerswerkplaats grensde aan de begraafplaats, in een kamertje achter de tap. In dit echte dorpscafé werd lief en leed gedeeld, na begrafenissen waren er de koffietafels, elke zondag na de dienst werd er gekaart en geborreld. Men kwam er ook om te jensen (een soort biljartspel) of te beugelen. Na raadsvergaderingen in het naastgelegen raadhuis volgde hier de onofficiële vergadering. Een heus politiek café dus!

Ga lekker zitten en geniet van een drankje en een hapje bij het huidige ‘Bij Koos’. Regelmatig komen mensen uit Ottersum samen in de huiskamer ‘De Prôst” dat zich aan de achterzijde van dit etablissement bevindt. 

Het laatste markante gebouw aan het plein is het Raadhuis
Dit rijksmonument is in 1902 gebouwd als Raadhuis met een aangebouwde veldwachterswoning en een gevangeniscel voor veldwachter Jan de Brün. Tegen de gangwand staat nog een marmeren gedenkplaat uit 1903 ter herinnering aan de eerstesteenlegging. De ontwerper, architect A. Korting koos voor een traditionalisme bouwstijl met elementen van Hollandse Neorenaissance. Tot 1973 deed het dienst als raadhuis voor destijds gemeente Ottersum (Ottersum, Milsbeek en Ven-Zelderheide). Na de gemeentelijke herindeling was hier nog enige tijd de sociale dienst gehuisvest.Tegenwoordig kun je hier voor een ander soort raad terecht, want het gebouw doet dienst als huisartsenpraktijk. In 1985 en 1986 is het daarvoor grondig gerenoveerd. Op de zijgevel naast de praktijkingang is een foto te zien over de watersnoodramp van 1926, een nagel geeft de hoogste waterstand weer.
De algemene architectonische gaafheid van het ex- en interieur en de architectuurhistorische en typologische zeldzaamheid maakt dit een waar rijksmonument en dat, gebouwd voor het luttele bedrag van f 7.249,-!

In het oorspronkelijke raadhuis waren maar vier vertrekken; de raadzaal, secretarie, archiefkamer en spreekkamer. De burgemeester had niet eens een afzonderlijke kamer, wat later toch echt noodzakelijk bleek. Zelfs een gefluisterd gesprek was in de gang en het aangrenzende vertrek te horen! In 1951 werd de veldwachterswoning in zijn geheel bij het Raadhuis gevoegd. Een mooie raadzaal met publieke tribune, een burgemeesters- en ontvangerskamer werd toen realiseerbaar. De dikke deur welke destijds in de burgemeesterskamer is geplaatst, kot nu ook in de dokterskamer van pas. De representatieve vertrekken worden van een, nu nog aanwezige, lambrisering voorzien en ook is er nieuw meubilair, welke door de inzet van Dhr. W. Jacobs nog altijd in de vroeger raadzaal staan. Het prachtige sluitstuk van het verbouwde raadhuis is het smoked spiegelglas, geëtst met spuit en hakwerk. Vier van deze ramen zijn geschonken door een pottenbakker, de steenfabriek en de boerenstand.
Ondanks de verbouwing in 1985 en 1986 tot huisartsenpraktijk is de authentieke structuur van het gebouw, de houten paneeldeuren en de centrale gang met plafondornament in het stucwerk nog steeds in volle glorie aanwezig. In 2007 en 2008 is er weer – geheel in stijl – verbouwd en gerestaureerd. Tenslotte is in juli 2010 het wapen van Ottersum door Frans Mans uit messing gemaakt en aan de windvaan van het torentje gehangen. Dat maakte de restauratie compleet.